Ag teitheadh ón Úcráin: Taisteal laistigh den Aontas Eorpach

Mar thaistealaithe gan víosa, tá an ceart ag náisiúnaigh na hÚcráine ag a bhfuil pas bithmhéadrach gluaiseacht faoi shaoirse laistigh den Aontas Eorpach tar éis iad a ligean isteach sa chríoch ar feadh 90 lá. Ar an mbonn sin, féadfaidh tú an tír den Aontas inar mian leat leas a bhaint as na cearta a ghabhann le cosaint shealadach a roghnú agus dul i bpáirt le do theaghlach agus le do chairde sa tír den Aontas ina bhfuil siad.

Má tá tú i dteideal cosaint shealadach ach má tá pas neamh-bhithmhéadrach agat, ba cheart do na húdaráis ag an teorainn sa chéad tír den Aontas inar tháinig tú isteach víosa ghearrfhanachta a eisiúint, rud a bheidh bailí ar feadh 15 lá, agus tú ag teacht isteach i limistéar Schengen. Leis sin, beidh cead agat taisteal chuig an tír is ceann scríbe chun leas a bhaint as na cearta a ghabhann le cosaint shealadach.

Má tá tú i dteideal cosaint shealadach a fháil ach mura bhfuil doiciméad taistil i do sheilbh agat, is faoi na húdaráis ag an teorainn sa chéad tír den Aontas inar tháinig tú isteach a bheidh sé cead a thabhairt duit leanúint ar aghaidh le do thuras más gá, e.g. trí dhoiciméad taistil agus víosa a eisiúint nó trí úsáid a bhaint as foirmeacha aistrithe a bhaineann le reachtaíocht um chosaint shealadach.

Mar sin féin, i gcás inar thrasnaigh tú teorainn an Aontais Eorpaigh den chéad uair trí thír nach bhfuil mar chuid de limistéar an Aontais gan rialú ag teorainneacha inmheánacha (an Bhulgáir, an Chipir, an Chróit, Éire agus an Rómáin), mar riail ghinearálta, déanfar do dhoiciméid a sheiceáil an athuair ag an bpointe trasnaithe teorann sa chéad tír eile i limistéar Schengen. Féach freisin na míniúcháin thuas maidir le clárú leanaí neamhthionlactha nó scartha.

Ón uair a thosaigh an cogadh, tá roinnt cuideachtaí iompair Eorpacha ag tairiscint iompair saor in aisce do dhaoine atá ag teitheadh ón Úcráin. Áirítear air sin iompar d’iarnród, de bhus, de bhád farantóireachta agus an t-aerthaisteal. Tá liosta de na hiompróirí iomadúla lena mbaineann le fáil sa tábla agus sa léarscáil thíos.

Féadfaidh tú é sin a dhéanamh, ach déanfar do dhoiciméid a sheiceáil an athuair ag teorainn an chéad Bhallstát atá ina bhall de limistéar Schengen. Is amhlaidh a bheidh, mar shampla, má tá an teorainn á trasnú agat idir an Ungáir agus an Rómáin.

Is féidir. A luaithe agus a théann tú isteach i dtír atá ina cuid den limistéar sin, i bprionsabal, féadfaidh tú bogadh gan seiceálacha teorann go dtí tíortha eile atá ina mball de limistéar Schengen. Mar sin féin, ní féidir leat é sin a dhéanamh ach ar feadh 90 lá laistigh de thréimhse 180 lá.

Tabhair do d’aire nach Ballstáit den Aontas iad an Íoslainn, an Iorua, an Eilvéis ná Lichtinstéin, ach is baill iad de limistéar Schengen. Féadfaidh tú taisteal chuig na tíortha sin tar éis duit dul isteach i limistéar Schengen, ach d’fhéadfadh sé nach ionann do chearta a bhaineann le cosaint idirnáisiúnta nó le cosaint shealadach agus na cearta atá agat i dtíortha an Aontais.

Cé gur tír den Aontas agus tír Schengen í an Danmhairg, ní ball í den scéim um chosaint shealadach agus ní chuireann sí rialacha an Aontais Eorpaigh maidir le tearmann i bhfeidhm. Dá bhrí sin, d’fhéadfadh sé nach ionann do chearta a bhaineann le cosaint idirnáisiúnta nó le cosaint shealadach agus na cearta atá agat i dtíortha an Aontais.

De réir rialacha an Aontais, ba cheart go bhfaighfeá cead cónaithe agus is féidir an cead sin a úsáid chun taisteal chuig tíortha eile i limistéar Schengen go ceann suas le 90 lá laistigh de thréimhse 180 lá. Leis an gcead céanna, is féidir leat imeacht ón Aontas Eorpach agus dul go tríú tír eile – an Úcráin mar shampla – agus teacht isteach arís san Aontas.

Mura bhfuil do chead cónaithe faighte agat go fóill, féadfaidh tú páipéir nó ceadanna náisiúnta a fháil. Ní hionann é sin ó Bhallstát go chéile. Tugann páipéir nó ceadanna áirithe – iad siúd atá liostaithe in Iarscríbhinn 22 a ghabhann le Lámhleabhar Schengen – cead taistil duit amhail is dá mbeadh cead cónaithe agat. Ní hamhlaidh atá, áfach, i gcás gach páipéar/doiciméad náisiúnta a eisíonn tíortha i limistéar Schengen. Déan teagmháil le húdaráis náisiúnta na tíre ina bhfuil tú cláraithe le haghaidh cosaint shealadach agus fiafraigh díobh an féidir leat taisteal leis na páipéir a fhaigheann tú.

Más amhlaidh nach féidir agus más gá duit taisteal chun na hÚcráine agus teacht ar ais, is é an t-aon réiteach inmharthana atá ann, ar fhilleadh ar an Aontas Eorpach duit, dul isteach go díreach san Aontas – ar tír, ar eitleán nó ar muir – chuig an tír ina bhfuil tú cláraithe le haghaidh cosaint shealadach.

Más gá duit taisteal chuig tír eile i limistéar Schengen, is féidir leat é sin a dhéanamh go ceann suas le 90 lá laistigh de thréimhse 180 lá le do chead cónaithe nó le páipéar/doiciméad náisiúnta atá liostaithe in Iarscríbhinn 22 (agus a bhfuil an éifeacht chéanna aige agus atá ag cead cónaithe, dá bhrí sin). Mura bhfuil doiciméad den sórt sin agat moltar duit gan taisteal go tíortha eile i limistéar Schengen idir an dá linn, ós rud é go bhféadfaí do thréimhse ann a mheas mar fhanacht neamhdhleathach.

Aire: Níl éifeacht ar fud limistéar Schengen ag ceadanna cónaithe arna n-eisiúint ag an mBulgáir, ag an gCipir, ag an gCróit, ag Éirinn ná ag an Rómáin, agus ní thugann siad an ceart duit taisteal chuig Stáit Schengen eile. Mar sin féin, aithníonn an Bhulgáir, an Chipir, an Chróit agus an Rómáin ceadanna cónaithe arna n-eisiúint ag Stáit atá i limistéar Schengen gan rialuithe ag teorainneacha inmheánacha, agus tugann siad ceart taistil chuig na tíortha sin.

Is féidir. Féadfar seiceálacha póilíneachta agus seiceálacha riaracháin eile a dhéanamh tráth ar bith, laistigh den chríoch agus ag teorainneacha inmheánacha ar chúinsí slándála agus imirce san áireamh. Tá sé tábhachtach comhoibriú leis na seiceálacha sin agus na doiciméid agus an fhaisnéis a theastaíonn a chur ar fáil do phóilíní nó do ghardaí teorann. I gcúinsí áirithe, d’fhéadfadh sé go mbeidh ort a bheith ar fáil do na húdaráis le linn na seiceálacha sin i saoráidí ainmnithe.

Féach Re-open EU chun eolas a fháil faoi bhearta taistil agus sláinte san Aontas agus i dtíortha atá comhlachaithe le Schengen (an Íoslainn, Lichtinstéin, an Iorua, an Eilvéis) le linn phaindéim COVID-19.

Ón 27 Iúil 2022 ar aghaidh cinntítear le rialacha sealadacha nua de chuid an Aontais gur féidir le daoine atá ag teitheadh ón Úcráin leanúint dá gceadúnas tiomána Úcránach a úsáid, gan é a bheith de cheangal orthu é a mhalartú ar cheadúnas tiomána de chuid an Aontais ná tástáil tiomána nua a dhéanamh. Leagtar síos leis an Rialachán nua rialacha sonracha maidir le ceadúnais tiomána de chuid na hÚcráine atá imithe in éag, caillte agus goidte chun an t-ualach riaracháin a laghdú dóibh siúd atá ina gcónaí san Aontas faoin gcóras cosanta sealadaí. Féadfar ceadúnais tiomána digiteacha arna n-eisiúint ag an Úcráin (DIIA) a aithint freisin nuair a bheidh uirlisí fíoraithe curtha ar fáil agus curtha in úsáid ag an Úcráin. Faigh tuilleadh eolais faoi na rialacha sin.

Tá éagsúlacht san aitheantas a thugtar sna tíortha den Aontas do cheadúnais tiomána a eisíodh lasmuigh den Aontas. Tá liosta de na foinsí eolais maidir le ceadúnais eachtracha i dtíortha den Aontas le fáil sa léarscáil thíos.